De noodtoestand in Frankrijk bedreigt fundamentele vrijheden – zo stelt Geneviève Garridos (Trouw 7/1/16). Zij is directeur van Amnesty international.
De noodmaatregelen kunnen veelal op ruime instemming rekenen. Garridos legt de vinger echter op zere plekken: “Er zijn tot 22 december 2764 huiszoekingen gedaan, wat echt enorm veel is. De motieven achter die acties zijn vaak vaag, er zijn mensen die geen idee hebben waarom ze zijn bezocht.” Haar grootste bezwaar is dat aan de meeste situaties geen gerechtelijk vooronderzoek vooraf gaat. Uit de huiszoekingen zijn slechts 488 juridische procedures voortgekomen, waarvan het merendeel voor gewone criminaliteit – in feite misbruik van de noodtoestand. Toch wordt dit door velen geaccepteerd.
Waar Frankrijk voor lijkt te buigen is de gedachte dat meer controle ook meer veiligheid kan opleveren. Een stille gedachte erachter wordt door de journalist verwoord: “Maar de politie moet aanwijzingen hebben dat er iets te onderzoeken valt. Wie onterecht bezoek krijgt, kan een klacht indienen.” Dit veronderstelt dat de gehanteerde methoden zo zuiver mogelijk zullen zijn, en dat wat randschade er gewoon bijhoort. Wat zich hier wreekt is de paradox van de vals-positieven.
In het boek “Little brother” – een soort schelmenroman – laat Corry Doctorow op een indringende manier zien waar deze paradox toe kan leiden. Het boek beschrijft de noodtoestand na een terroristische aanslag. De context is Amerika met haar Department of Homeland Security.
Alles wordt gevolgd, alles wordt gecontroleerd als onderdeel van het instandhouden van de mythe van veiligheid door controle. De hoofdrolspeler wordt met zijn vrienden in de boeien geslagen als zij op het verkeerde moment op de verkeerde plaats worden aangetroffen. Acceptabele randschade?
Niet als je goed gaat rekenen volgens de paradox van de vals-positieven. Deze wordt het meest duidelijk met een eenvoudig rekenvoorbeeld toegepast op Nederland. Stel je hebt een controlesysteem (bv. veiligheidssoftware) die met 99 procent zekerheid terroristen op kan sporen. Stel dat je dit systeem loslaat op alle inwoners van Nederland (16,8 miljoen). Dan gaat het in 99% van de gevallen goed en worden terroristen eruit gefilterd. Dat is een mooie score denk je, en kan ertoe leiden dat je het goed vindt dat het controlesysteem al je gangen nagaat.
Totdat je beseft dat een misser in 1% van de gevallen neerkomt op het onterecht aanwijzen als terrorist van maar liefst 168.000 Nederlanders.
Daar heb je toch best een hoop werk aan, voor je die missers eruit hebt gefilterd… En dan hebben we het over een systeem dat 99% zuiver is. Ik moet het eerste systeem dat zó nauwkeurig is op dit gebied nog tegenkomen.

Frankrijk zit er op dit moment maar mee. Of liever gezegd: al die mensen die op grond van vage klachten onterecht een huiszoeking over zich heen krijgen. Of, zoals Garridos aanstipt, huisarrest krijgen omdat ze een niet-westerse levensstijl voorstaan.

Toename van controle is een impuls na ingrijpende dingen, maar of het ook daadwerkelijk meer veiligheid oplevert is maar de vraag. En of je de echte bad guys ermee treft is twijfelachtig. Sterker nog: het zou ze wel eens in de kaart kunnen spelen.