We leven in een moderne wereld. Dat lijkt een open deur. Maar het roept ook vragen op wat die moderne wereld kenmerkt. Door een paar krantenartikelen werd ik daar recent opnieuw bij bepaald.
Als ik de socioloog Zygmunt Bauman goed begrijp staat volgens hem ‘modern’ voor controle en sturing. Hij gebruikt een indringend beeld: de moderne mens ziet de wereld als een tuin – en daaruit wiedt de moderne mens wat niet bevalt, en poot en verplaatst hij wat hij wél wil laten opbloeien. Uitsluiting hoort bij dit moderne denken.

Volgens sommigen is het modernisme voorbij. Ik betwijfel dat. Ik zie controle en sturing toenemen, alleen in andere vormen dan voorheen. Steeds meer dingen moeten meetbaar en resultaatgericht worden beheerst. Wie stuurt en controleert krijgt vlot het gelijk aan zijn of haar kant, want het is zo rationeel.
Maar wie dat doet, verwerft zich ook veel macht, juist tegenover degene die deze taal niet of nauwelijks spreekt. Denk aan het taalgeweld rond de migratiestromen van vandaag.

De kerk staat midden in deze cultuur van sturen en controleren. We kennen de moderne taal door en door. Kunnen we ons verzetten tegen de aantrekkingskracht van het machtsverschil dat hiermee wordt gegenereerd?
Het is niet eenvoudig zich uit eigen kracht tegen de cultuur te verweren – want zij leeft in onszelf. Die kracht vindt zij dan ook uiteindelijk in de vreemde boodschap van het evangelie. Een boodschap die niet past in termen van besturing of controle: sterven en opstaan. Een niet te sturen of te controleren gebeuren.
Kerk worden wij als we omwille van Christus ‘ongestuurde’ daden verrichten in pastoraat, diaconaat en verkondiging. Als we het leven aandurven met het ‘oncontroleerbare’ geloof in een onkenbare Heer.
Van ons als kerk mag worden verwacht dat wij vanuit dát geloof ons verzetten tegen de uitwassen van de moderne cultuur. En dat we zo nodig burgerlijk ongehoorzaam worden als controle en sturing door de overheid mensen naamloos maakt en in categorieën indeelt. De kerk heeft zich in profetische woorden en daden uit te spreken als onze cultuur meent mensen te mogen (of zelfs te móeten) wieden als zij ‘niet stuurbaar’ of ‘controleerbaar’ zijn.
In dát profetisch spreken en handelen bezoekt de Ene zijn mensheid. Zó spreekt de Eeuwige te midden van de machten – in heilig ‘ongecontroleerd’ en ‘ongestuurd’ verzet.

Zoetermeer 31 oktober 2015, Ds. Nico de Lange
Beeld: Heleen de Lange, The forgotten road (detail)

Deze tekst is n oktober 2015 reeds gepubliceerd als Perspectief in Protestants Zoetermeer, kerkblad van de protestantse gemeente te Zoetermeer.