Tegenstem tegen terreur van angst

De nationaal coördinator terrorismebestrijding en veiligheid, Dick Schoof, ziet iets over het hoofd. Mogelijk dat het in zijn ogen ‘niets’ is. Dat kan. Dan moet hij wellicht nog oefenen in kijken.

Vrijdag 26 september maakte Trouw op de voorpagina melding van een verhoogd risico op terroristische aanslagen in ons land. Omdat we een paar F16’s sturen moeten we hier toch zeker rekening mee houden, zegt Schoof. En zo meent ook Rob van Wijk, directeur van het haags centrum voor strategische studies en columnist van genoemde krant, dat we niet moeten denken dat het allemaal wel over zal waaien.
De vraag wat de gewone burger daar nu mee kan beantwoorden de beide heren tot twee maal toe met een duidelijk ‘niets’. In ieder geval niet de stations en bussen mijden (dan winnen de terroristen). Maar verder: “Niets”.
Maandagmorgen trok Johan ten Hove in dezelfde krant nog te velde tegen de beide heren. Omdat ze hadden gesuggereerd dat het misschien beter is als militairen niet in uniform van huis naar werk reizen. Ten Hove pleit ervoor dat militairen juist nu wél in uniform rondtrekken. Om te laten zien dat we niet bang zijn. Ook het hoofdredactioneel commentaar poneert dat we niet bang moeten zijn. Maar wat ons daarbij kan helpen?

Hier zou opnieuw het woord ‘niets’ kunnen vallen. Maar beter is het een tegenstem te laten klinken. We kunnen juist bijzonder veel doen.
* We kunnen ons actief verzetten tegen de angst. Door elkaar te herinneren aan de normen en waarden die we met elkaar delen. Zoals: conflicten lossen we op met woorden, met daden van vertrouwen. En niet met geweld of met wantrouwen.
* We kunnen omzien naar elkaar. Niet terugtrekken in onze burcht, maar bewogen zijn om de ander. Ook om geschreeuw van woede, frustratie, zelfs als dit is verpakt in dreigementen.
* Vertel elkaar verhalen van hoop. Zonder die verhalen kunnen gewelddadige mythen vrij hun gang gaan, en mensen in hun greep krijgen. We hebben verhalen van hoop nodig.

Zoals dat verhaal van uit de Bijbel, over een vrouw en man in het Midden Oosten. Een oud en doorleefd verhaal. Doorverteld van generatie op generatie. En uiteindelijk te boek gesteld door rabbijnen die op dat moment nagenoeg alles waren kwijtgeraakt – huis, volk en land. Ze vertellen over een godsdienst die gewelddadig is en bouwt op ‘groot-groter-grootst’. Geen aandacht voor de individuele mens. Minstmachtigen tellen niet mee. De economie bloeit, de militaire macht staat: koning Achab heeft de Baälsdienst omarmd (I Koningen 16 en 17). Dan staat een onbekende profeet op, Elia. Eén tegenstem. Het verhaal bekommert zich niet meer over wat die tegenstem bij de koning teweeg brengt. Nee, het verhaal bekommert zich om die éne stem, die ene profeet. Ogenschijnlijk kan hij niets. Hij leeft van een beekje en wat de raven bij hem brengen aan brood en vlees. Als het water opraakt moet hij verder, moet hij naar het land waar de Baälsdienst vandaan komt. De laatste plek waar je zou willen zijn…

En zegt zijn geloof hem dat hij daar, in het land dat gelooft in groot-groter-grootst, moet rekenen op een weduwe. Iemand die geen status of aanzien heeft. Die zal voor hem zorgen. Een weduwe die op het punt van sterven staat. Ze heeft nog één maaltijd in huis voor haar en haar zoon.
Op het woord van de profeet geeft ze de éne maaltijd eerst weg, aan de profeet. Dan pas kijkt ze wat ze nog kan doen voor haarzelf en haar zoon. Je verwacht: “Niets” – maar er blijkt genoeg te zijn.

Meestal gaat de aandacht bij dit verhaal uit naar het wonder. Dat meel en olie niet opraken. Maar het wonder is de keuze van die vrouw. Ze weigert te geloven in dat ‘niets’. Ze deed wat waanzin was, gaf haar laatste beetje eten weg, maar daarin verzette ze zich tegen het ‘niets’. En het werd haar tot zegen*.

Die verhalen, die hebben we nodig. En die zijn er. Vanuit verschillende tradities. Alleen zijn we bijna verleerd ze nog te vertellen. En zijn we bijna verleerd ernaar te luisteren.
Zoek ze op. Vraag ze na. Lees ze, dwaal er in rond. En leef ernaar.

We kunnen heel veel doen.

Nico de Lange
Zoetermeer, 30 september 2014

* Tekst van het verhaal van Elia en de weduwe is samen met een preek te downloaden.

Deze blog is ook beschikbaar als PDF